Berend-Jan baron van Voorst tot Voorst, staatssecretaris in de kabinetten-Lubbers II en III en voormalig commissaris van de koningin (gouverneur) in Limburg, is maandagavond op 79-jarige leeftijd overleden. De CDA-bestuurder was al enige tijd ziek.
Van Voorst was een telg uit een adellijk geslacht. Eduard, de vader van de baron, was gedeputeerde in Gelderland en burgemeester in Ubbergen en Tilburg. Zijn oom Jan de Quay was commissaris van de koningin in Noord-Brabant en minister-president.
Voordat Van Voort tot Voorst eind jaren 80 en begin jaren 90 staatssecretaris van Defensie in kabinetten-Lubbers was, werkte hij als ambtenaar onder EG-commissaris Frans Andriessen (ook CDA) en op Economische Zaken.
Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Ien Dales (PvdA), bekend van de uitspraak ‘Een beetje integer bestaat niet’, benaderde Van Voorst in 1993 voor de functie van commissaris van de koningin in Limburg. Na een reeks corruptieaffaires in de provincie wilde ze een onkreukbare bestuurder van buiten Limburg benoemen. Van Voorst (wel goed katholiek) voldeed aan dat profiel.
De rustige, minzame CDA’er bekleedde het ambt tot aan zijn pensioen, twaalf jaar later. Van Voorst liet bij zijn komst naar het provinciehuis in Maastricht de Binnenlandse Veiligheidsdienst, voorloper van de AIVD, de ambtelijke procedures en de naleving daarvan controleren. Ook hamerde hij op transparantie.
Maar het lukte hem niet de bestuurscultuur helemaal in de door hem gewenste richting te buigen. Een deel van de gedeputeerden duldden naar zijn zin te weinig tegenspraak. Van Voorst deed ook aangifte van lekken uit Gedeputeerde Staten, maar de door het Openbaar Ministerie gevonden CDA-gedeputeerde werd nooit vervolgd.
Processen-verbaal die de politie en boa’s opmaken van overtredingen bevatten zo veel gebreken dat het Openbaar Ministerie afgelopen jaar bijna vier op de tien processen-verbaal moest terugsturen. Omdat de fouten in maar de helft van de gevallen hersteld konden worden zijn tienduizenden overtreders onnodig vrijuit gegaan en is de schatkist miljoenen aan boete-inkomsten misgelopen. Dat blijkt uit cijfers en een toelichting die NRC bij het OM heeft opgevraagd.
Vorig jaar ontving het OM 317.200 processen-verbaal van verkeersovertredingen zoals rijden zonder rijbewijs en andere overtredingen zoals openbaar dronkenschap, baldadigheid, wildplassen en vuurwerkoverlast. In 36 procent van die zaken bleken de processen-verbaal zulke onvolkomenheden te bevatten dat zij door het OM retour moesten worden gezonden aan de politie en andere organisaties met een opsporingstaak. In de processen-verbaal was bijvoorbeeld de identiteit van de verdachte niet correct vastgesteld of ontbrak informatie om het door de opsporingsambtenaar vastgestelde strafbare feit te bewijzen.
Volgens het OM is jaarlijks 75 procent van alle processen-verbaal afkomstig van de politie. Het restant wordt door boa’s (buitengewoon opsporingsambtenaren) in dienst van onder meer gemeenten en openbaar vervoersbedrijven uitgeschreven. Er zijn geen wezenlijke verschillen tussen de politie en boa’s als het gaat om welke onvolkomenheden voorkomen in de processen-verbaal die zij aanleveren, aldus het OM.
Verbeterprogramma
De ondermaatse kwaliteit van processen-verbaal van de politie werd in 2012 al door de Algemene Rekenkamer geconstateerd. Destijds beloofden het kabinet, politie en OM beterschap en werd een verbeteringsprogramma ingezet. Maar in plaats van dat de kwaliteit van processen-verbaal verbetert, holt die – althans waar het overtredingen betreft – juist verder achteruit. In 2021 werd nog 30 procent van de processen-verbaal retour gezonden. Dat aantal steeg sindsdien met 20 procent, naar 36 procent. Het is volgens het OM niet mogelijk om het foutpercentage van vóór 2021 na te gaan omdat op een ander computersysteem is overgestapt.
Zodra een proces-verbaal door het OM retour wordt gezonden, krijgt de opsporingsinstantie veertien dagen om de gebreken te herstellen. Volgens het OM gebeurt dit ook daadwerkelijk in ongeveer de helft van de gevallen. In de andere helft van de gevallen zijn de gebreken niet of niet op de juiste wijze hersteld. Dat betekent dat vorig jaar zo’n 57.000 overtreders niet bestraft werden omdat de politie en boa’s de overtreding niet op de juiste wijze verbaliseerden. De afgelopen vier jaar ging het om ruim tweehonderdduizend overtredingen, leert een rekensom door NRC.
Als het proces-verbaal voldoet aan de eisen beslist het OM of een straf moet worden opgelegd voor het strafbare feit. Dat kan een strafbeschikking zijn met een geldboete, maar ook een taakstraf of rij-ontzegging. Ook kan de officier van justitie beslissen om een zaak aan de rechter voor te leggen. Vanwege deze verschillende afwikkelmogelijkheden is het moeilijk een precies bedrag te plakken op de boete-inkomsten die de schatkist door de fouten in de processen-verbaal misloopt. Naar schatting loopt dit in de vele miljoenen.
Efficiënter
Het hoge aantal processen-verbaal met gebreken en de tijd die de strafrechtketen daarmee verspilt staan op gespannen voet met een kernprioriteit van het College van Procureurs-Generaal van het Openbaar Ministerie om meer zaken sneller af te doen en efficiënter te werken. Gebreken in processen-verbaal die de politie aanlevert zijn OM-topman Rinus Otte al langer een doorn in het oog.
De Rekenkamer constateerde eerder dat de gebrekkige kwaliteit van processen-verbaal over de gehele linie speelt en dus ook bij zwaardere strafbare feiten. Een woordvoerder van het OM stelt desgevraagd dat de problemen met de kwaliteit zich op dit moment vooral bij overtredingen voordoen. „Bij misdrijven is dit minder aan de orde.”
Om het tekort van politieagenten te helpen ondervangen werd de politieopleiding in 2021 verkort van drie naar twee jaar. Sindsdien neemt het aantal processen-verbaal met onvolkomenheden toe, blijkt uit de OM-cijfers. Een link met de verkorte politieopleiding durft het OM echter niet te leggen. Ook andere oorzaken voor het hoge foutenpercentage en de toename daarvan blijft het OM schuldig. Een woordvoerder stelt dat het OM hoopt de foutmarge omlaag te krijgen „door terug te koppelen wat er ontbreekt in een dossier en waarom bepaalde informatie nodig is”.
Een woordvoerder van de Nationale Politie zoekt de verklaring voor de hoge foutmarge in de overgang naar een volledig digitaal systeem van verbalisering. De kwaliteitscontrole in dat digitale proces, dat voorheen op papier plaatsvond, dient „nog verder vorm” te krijgen. Relatief veel fouten zouden gemaakt worden bij het noteren van de ‘redenen van wetenschap’: de wijze waarop de opsporingsambtenaar zijn observaties van het strafbare feit vastlegt. Volgens de woordvoerder wordt de kwestie „zeer serieus” genomen en loopt er onder meer via de politieopleiding een project om de kwaliteit van de processen-verbaal te verbeteren.
Lees ook
Hackers hebben grote onrust veroorzaakt na inbraak bij de Nationale Politie
Patiënten kunnen er in de toekomst niet meer op rekenen dat ze alle behandelingen krijgen die mogelijk zijn. Medisch specialisten moeten gaan kiezen wat ze nog wel en wat ze niet meer doen. Dat staat in de toekomstvisie Medisch Specialist 2035, die deze donderdag door de Federatie Medisch Specialisten wordt gepresenteerd op het lustrumcongres.
Die keuzes zijn onvermijdelijk door de dubbele vergrijzing, bevolkingsgroei, complexere zorgvragen en een tekort aan zorgpersoneel. „Dit is een sluimerende crisis”, zegt Esther Cornegé, voorzitter van de groep die de toekomstvisie schreef. „Specialisten maken zich daar grote zorgen over. Hoe kunnen we de zorg toegankelijk houden met de alsmaar groeiende zorgvraag? Als je voor de ene patiënt tot het gaatje gaat en alles uit de kast trekt, betekent dat dat anderen langer op de wachtlijst staan.”
Bijna drieduizend medisch specialisten, andere zorgprofessionals, studenten, experts en patiënten dachten de afgelopen maanden mee over de toekomstvisie. Daarin wordt gesproken over „onvermijdelijke keuzes die gemaakt moeten worden”. En: „Beschrijf in de richtlijnen (…) expliciet wat níet te doen.”
Oké, keuzes maken dus. Wat gaan jullie straks niet meer doen?
Cornegé: „We gaan alleen nog zorg leveren die waarde toevoegt, voor zowel de individuele patiënt als de maatschappij.”
Dat klinkt abstract. Wat bedoelt u daarmee?
„Neem buikscans. Als je daarbij kleine cystes op de alvleesklier vindt, moet je die volgens de richtlijnen in de gaten blijven houden omdat ze kwaadaardig kunnen worden. Maar in de praktijk gebeurt dat zelden, en er is heel weinig bewijs dat die follow-ups zin hebben. Als je daarmee stopt en ze alleen weer gaat doen als iemand klachten krijgt, scheelt dat veel capaciteit, die je weer kan inzetten voor bijvoorbeeld iemand die waarschijnlijk kanker heeft. Zo kan je heel veel scans voorkomen en heb je niet veel extra risico voor de individuele patiënt.
„Of neem mensen die veel maagzuur hebben. Dat kan het slijmvlies in de slokdarm aantasten en eventueel kwaadaardig worden. Maar de kans daarop is superklein. En bij controles krijgen die mensen zo’n slang in hun keel die ze moeten inslikken, een endoscopie, dat is echt niet fijn. Het levert in de praktijk zo weinig op, dus waarom doen we het nog? Als je minder of helemaal niet meer controleert, kan dat veertigduizend endoscopieën per jaar schelen.”
Maar waarom hebben we dat al die tijd gedaan dan?
„Er is natuurlijk een tijd geweest dat het niet op kon. Er was in de zorg genoeg geld, genoeg personeel, genoeg van alles. Dat beviel goed, en er was geen noodzaak het anders te doen.”
De angst voor een jarenlang slepende tuchtklacht van een patiënt speelt ook mee, legt Cornegé, tevens klinisch geriater in het Brabantse Jeroen Bosch Ziekenhuis, uit. „We zaten altijd heel erg aan de voorzichtige en de veilige kant. Want stel dat die ene patiënt nou zegt: ‘dit had je moeten controleren volgens de richtlijn maar je hebt het gemist’ en je daarna aanklaagt? Dan hang je.”
Hoe zit het met mensen aan het einde van hun leven?
„Bij oude, kwetsbare mensen in het verpleeghuis die een heup breken, is het per patiënt verschillend wat de toegevoegde waarde is om te opereren. Als je blindelings de richtlijnen volgt, dan zou je altijd maar door blijven behandelen. Maar willen patiënten dat zelf nog wel? Als je een gesprek aangaat dan zijn er heel veel patiënten die zeggen: ‘Nou dokter, mijn levensboek is al geschreven, er hoeft niet nog een hoofdstuk bij.’”
De vergrijzing bereikt in 2040 zijn hoogtepunt. Tegen die tijd is een kwart van Nederland 65-plusser. De vraag naar zorg zal dan fors zijn gestegen. Cornegé: „Het worden andere tijden. Als jij heel veel onderzoeken wil, of een derde en vierde second opinion, dan betekent dat dus dat jouw broer langer op de wachtlijst blijft staan. Ik denk dat we het zo persoonlijk moeten maken. Want als het niet dichtbij komt, dan voel je hem niet.”
Een lastige boodschap. Gaan patiënten dit accepteren?
„Dit moeten we natuurlijk zorgvuldig en met respect brengen. Eerst is het misschien een beetje choquerend, maar op een gegeven moment ben je er aan gewend. Het wordt het nieuwe normaal.”
Maar dat is het nu nog niet…
„Er is een hoop werk te verzetten. Wat ik nog steeds hoor is: ‘Ik heb mijn leven lang premie betaald, dus ik heb recht op alle zorg’. Het is een soort consumentisme en dat is eigenlijk ook wel logisch. We kunnen 24/7 online allerlei dingen bestellen en dan krijgen we wat we willen. Maar voor de zorg ligt dat ingewikkelder.”
Niet alleen consumentisme, je wil toch ook gewoon voor je eigen gezondheid alles uitgezocht hebben?
„Ja, maar dat is niet altijd de beste zorg. Omdat technieken steeds beter worden, vind je bij controles allerlei dingen. Daar word een patiënt onrustig en ongerust van, terwijl dat helemaal niks hoeft te betekenen.”
Lees ook
Lees ook: Toename diagnoses en screenings moet stoppen, zegt adviesorgaan RVS. ‘Zo worden mensen onnodig kankerpatiënt’
Willen specialisten dit zelf wel? In de zorg wordt verdiend door ‘productie’. Hoe minder handelingen specialisten verrichten, hoe minder geld het ziekenhuis krijgt.
„Daar zijn voorbeelden van, dat we als specialisten minder doen en dan door het ziekenhuis op onze vingers worden getikt want het ziekenhuis wil geen rode cijfers schrijven. Logisch natuurlijk vanuit het ziekenhuis gezien, maar het klinkt tegenstrijdig. Je voorkomt dat iemand vaak naar het ziekenhuis gaat, levert daarmee betere zorg, en dat kost je dan geld. Heel raar. We moeten dat anders gaan financieren.”
Minder doen is ook in het belang van de specialisten zelf, zegt Cornegé. „Want hoe houden we het anders zelf vol? De werkdruk is nu al hoog. Het gaat vaak aan één stuk door, zonder pauzes.” In de visie staat dat een op de vier jonge artsen burn-out-klachten ervaart. Een op de vier studenten overweegt te stoppen met de opleiding.
Om artsen te helpen goede keuzes te maken, moet er meer aandacht komen voor ethiek, staat in de toekomstvisie. In de opleiding tot specialist bijvoorbeeld, in de na- en bijscholing, tijdens speciale bijeenkomsten waarin ethische dilemma’s worden besproken. Maar ook in de wetenschappelijke richtlijnen moet meer plek voor ethische keuzes worden ingeruimd. Maar, zegt Cornegé, „het is ook iets dat we in de praktijk samen moeten leren met patiënten en hun familie”.
U schrijft dat medisch specialisten veel actiever moeten zijn in het uitleggen van dit verhaal, maar de politiek ook.
„Dit kunnen we niet alleen, ook de politiek moet deze boodschap uitdragen. Het lastige is natuurlijk, zeker als er verkiezingen komen, dat politici gouden bergen beloven. Al zitten er ook echt politici tussen die niet voor eigen carrière of eigen gewin gaan.”
Wat als de politiek deze boodschap niet verspreidt?
„Dan hebben wij straks vaker boze patiënten en familieleden in de spreekkamer met de vraag: ‘waarom kan ik die second opinion niet krijgen? Jullie moeten het oplossen!’ Veel frustratie. Veel agressie. En meer werkdruk voor artsen.”
Jullie worden de pispaal, platgezegd.
„Ja, dat.”
U schetst een somber beeld.
„Welnee. Medisch specialisten hebben het enthousiasme en de mensen om dit op te pakken. We gaan er alles aan doen om die zorg voor iedereen toegankelijk te houden die dat nodig heeft. We willen nog steeds de best mogelijke zorg leveren voor alle patiënten.”
Fleur Agema, oud-minister van Zorg, was heel enthousiast over AI. Is dat geen oplossing voor het tekort aan personeel en de stijgende zorgvraag?
„Dat biedt veel mogelijkheden, bijvoorbeeld bij het verminderen van de administratie. Dan kunnen wij weer meer contact hebben met de patiënten. Maar AI kan niet alles oplossen. Politici moeten daarover ook het eerlijke verhaal vertellen, anders volgt voor de kiezer straks teleurstelling op teleurstelling.”
Waarom worden er niet gewoon meer specialisten opgeleid?
„Ziekenhuizen hebben daar geen geld voor. Als er meer specialisten komen, gaat het er ergens anders weer van af. We zouden dan ook extra verpleegkundigen nodig hebben, en die zijn er ook niet. En als je breder denkt, aan de hele maatschappij, kan het eveneens niet. We hebben ook onderwijs nodig, veiligheid. Je kan niet al het personeel uit andere sectoren wegtrekken.”
Lees ook
Lees ook: Van online arts tot robothond: op de zorgtop geen gebrek aan ideeën over hoe het personeelstekort op te lossen
Hangende tuinen op het dak van het Centraal Station. Een stadscamping in het Vondelpark, een ijsbaan op de Keizersgracht. Kinetische fietspaden, tweetalig onderwijs op álle scholen en een nieuw museum over de schaduwkanten van de stad. De ideeën die jaren geleden door een groep inwoners werden verzameld in een ‘bidbook’ voor het 750-jarig bestaan van Amsterdam, waren creatief, grensverleggend en soms ronduit absurd. Toch wordt een van al die wilde plannen nu werkelijkheid: zaterdag verandert de ringweg rond de hoofdstad in een gigantisch festivalterrein.
De stad als podium – met die gedachte begon het, vertelt Sietse Bakker, programmadirecteur van het jubileumjaar. „De officiële verjaardag van Amsterdam is op 27 oktober, maar dan is het meestal geen lekker weer. Naast alle initiatieven die het hele jaar door plaatsvinden, wilden we graag iets bijzonders doen in de zomer: een groot feest in de openlucht.” Locaties als de Johan Cruijff Arena (68.000 bezoekers) en het Museumplein (100.000 mensen bij de huldiging van Ajax in 2019) vielen af, dat zou te krap worden. Toen, zegt Bakker, ontstond het idee om voor één dag de Ring A10 te lenen. Ruimte in overvloed. En wat was nu een mooier symbool van verbinding dan die cirkel rond de stad?
„Bij Rijkswaterstaat en het ministerie van Infrastructuur zullen ze wel gedacht hebben: o jee, wat zijn ze nu van plan”, zegt Bakker. Maar beide organisaties gingen in 2023 akkoord, en met vereende krachten is vervolgens een omvangrijk programma uitgedacht. Het resultaat: op vijftien kilometer asfalt kunnen 253.000 mensen zaterdag van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat feestvieren. Er is onder meer een hardloopwedstrijd, een bos met duizenden bomen, een diner, optredens van het Concertgebouworkest, een dance parade en – natuurlijk – een smartlappenfestijn. Én er is een massa-bruiloft: twintig stellen zullen trouwen ter hoogte van afslag S108.
‘750 Jaar in de Wachtrij’
Het ging allemaal niet zonder slag of stoot. De uitgifte van de gratis toegangskaarten in mei verliep chaotisch. Het festival zou vrij toegankelijk zijn, maar nadat uit onderzoek van de gemeente bleek dat het animo veel groter was dan de capaciteit van het terrein, kwam er een ticketsysteem. Wie een kaartje wilde bemachtigen voor een van de drie tijdssloten, stond uren in de online wachtrij of kreeg een foutmelding. Ook slaagden mensen erin meer tickets te reserveren dan toegestaan (vier per persoon). Het zorgde voor veel frustratie. „Ik wens de Tukkers, 010’ers, Brabo’s en Friezen veel plezier bij Fiasco op de Ring, betaald door de inwoners van deze stad”, schreef een Amsterdammer aan Het Parool. De satirische website De Speld meldde: „Speciaal voor het 750-jarig bestaan van de stad, organiseert Amsterdam 750 Jaar in de Wachtrij.”
Programmadirecteur Bakker begrijpt de teleurstelling. „Maar als er veel meer belangstelling is dan je aankunt moet je reguleren, liever een paar weken van tevoren dan op de dag zelf.” Zo’n tienduizend reserveringen waarmee gesjoemeld was, werden ongeldig verklaard en opnieuw beschikbaar gesteld. Ook kwamen er nog veertigduizend tickets vrij voor mensen met beperkte digitale vaardigheden. Bakker maakt zich geen zorgen over indringers („die zullen door een beveiliger vriendelijk naar de uitgang worden begeleid”) of bezoekers die te lang blijven hangen („vergelijk het met de bioscoop: als de film klaar is, verstop je je ook niet onder je stoel”). Hij wijst erop dat ‘zone Oost’ vanaf 16.00 uur open is voor wandelaars, ook zonder kaartje. „Check wel even op onze site hoe druk het is.”
Druk wordt het hoe dan ook op de A10: met 253.000 verwachte bezoekers is het evenement bijna net zo groot als Nederlands’ grootste muziekfestival Zwarte Cross (265.000 mensen verspreid over vier dagen). Warm zal het ook zijn: rond de 30 graden waarschijnlijk, op het asfalt loopt de temperatuur mogelijk nog verder op. De organisatie vraagt bezoekers zich goed voor te bereiden. Er zijn extra water- insmeer- en EHBO-posten geregeld en de Amsterdamse driehoek (burgemeester, politie en OM) besloot woensdag het aantal bezoekers vanwege de hitte in te perken. Het gaat om een deel van de oorspronkelijk beschikbare 280.000 kaarten dat niet is geclaimd.
Het snelwegfeest is absoluut een uitdaging, zegt Sietse Bakker. Maar alles is tot in de puntjes voorbereid: „Over elk podium, ieder toiletblok is nagedacht.” Voor het monitoren van de mensenmassa is een bedrijf (Livecrowd) ingeschakeld, en zo’n „duizend crewleden” onder wie zeshonderd vrijwilligers moeten alles in goede banen leiden. Ervaring uit eerdere grote evenementen, zoals de Grand Prix in Zandvoort en de Nijmeegse Vierdaagse kwam goed van pas, aldus Bakker. Zelf was hij in 2021 overigens uitvoerend producent van het Eurovisie Songfestival in Rotterdam.
Race tegen de klok
De logistieke operatie begint vrijdagavond: om 21.00 uur gaat de A10 dicht tussen de afslagen A5 en A1 zodat de opbouw kan starten. Volgens de organisatie wordt het „een race tegen de klok”. De buitenste rijbanen blijven, ook op zaterdag, open voor hulpdiensten en het openbaar vervoer. Regionaal verkeer wordt omgeleid en de gemeente waarschuwt voor oponthoud: de extra reistijd kan oplopen tot meer dan een uur. Enkele metro- en treinstations in de buurt van het festivalterrein blijven uit voorzorg gesloten. Op zondag wordt afgebouwd en opgeruimd. Als alles volgens plan verloopt, is de Ring zondag vanaf 15.00 uur weer vrij voor verkeer.
Bakker kijkt uit naar het moment dat zaterdagochtend de bliep van het eerste gescande kaartje zal klinken. „Voor een evenementenmens het mooiste geluid dat er bestaat.” De Amsterdamse nachtburgemeester Freek Wallagh, ook betrokken bij het feest op de A10, meldde alvast in Het Parool dat zeker twintig clubs en kroegen in de stad op 21 juni een afterparty organiseren. Want: „Amsterdammers kennende willen veel mensen nog even door.”
Lees ook
Heineken mag schitteren op verjaardagsfeest van Amsterdam, ondanks kritiek: ‘Alcohol is niet alleen maar gezelligheid’
